W dniu 24 marca 2020 r. w życie weszła większość przepisów nowelizacji z dnia 30 sierpnia 2019 r. ustawy o prawie upadłościowym. Zmiany te zostały wprowadzone, aby uprościć zasady ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Ich celem było również zapewnienie większej ochrony wierzycielom. Sąd na etapie rozpoznawania wniosku nie będzie miał już obowiązku badania przyczyn powstania długów. Upadłość będzie mógł ogłosić, każdy kto dopełni wszystkich wymagań formalnych.
Do tej pory sąd niezwykle rzadko ogłaszał upadłość konsumencką. Osoby chcące jej ogłoszenia zwykle nie były w stanie sprostać wymaganiom nałożonym przez ustawodawcę. Sąd oddalał wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Bardzo trudno było wykazać konsumentom, że nie przyczynili się do swojej niewypłacalności. Po zmianie przepisów upadłość będą mogły ogłosić również osoby, które przyczyniły się do powstania swojego zadłużenia. Ma to pomóc w wyjściu z problemów szczególnie tym dłużnikom, którzy popadli w tzw. spiralę finansową. Przyczyny ogłoszenia upadłości będą badane już po jej ogłoszeniu, czyli na etapie ustalania planu spłaty. Umyślne działanie dłużnika bądź dopuszczenie się przez niego rażącego niedbalstwa będzie miało wpływ na ustalenia w zakresie planu spłaty. Taki dłużnik będzie dłużej spłacał swoje zobowiązania, przez co okres spłaty może zostać wydłużony do 7 lat. Dopiero po tym czasie pozostałe zobowiązania zostaną umorzone.
W sprawach, w których doszło do zadłużenia bez winy dłużnika Sąd będzie mógł wyznaczyć łagodniejszą formę planu spłaty. Plan spłaty będzie ustalany wówczas na maksymalnie 36 miesięcy. Po jego wykonaniu pozostałe zobowiązania zostaną umorzone. W wyjątkowych sytuacjach np. trwałej niezdolności dłużnika do pracy, będzie możliwe umorzenie niespłaconych długów od razu bez konieczności ustalania planu spłaty.
Warunkowe umorzenie.
Ciekawym i zupełnie nowym rozwiązaniem jest wprowadzenie warunkowego umorzenia wierzytelności, bez konieczności ustalania planu spłaty. To oznacza, że długi konsumenta zostaną umorzone, a on sam nie będzie musiał nic spłacać. Rozwiązanie to będzie miało zastosowanie wówczas, kiedy nie ma pewności, że sytuacja dłużnika uniemożliwiająca dokonanie jakichkolwiek spłat ma charakter stały. Będzie to dotyczyć w szczególności osób, które mają problemy ze zdrowiem lub nie mogą znaleźć pracy. Warunkowe umorzenie będzie obowiązywać przez 5 lat. To znaczy, że dłużnik będzie w pięcioletnim okresie tzw. zawieszania. Podczas tego okresu będzie mógł zostać złożony wniosek o ustalenie planu spłaty. W konsekwencji może uaktualnić się obowiązek spłaty zobowiązań upadłego chociażby w części. Podczas tego okresu na upadłego konsumenta zostanie nałożony obowiązek składania sądowi corocznego sprawozdania, dotyczącego jego sytuacji majątkowej.
Przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą również będą mogli składać wniosek o upadłość konsumencką.
Ściślej mówiąc chodzi o byłych mikroprzedsiębiorców. Zmiany ustawy przewidują, że takie osoby będą mogły składać wnioski o upadłość konsumencką bez konieczności wcześniejszego ogłaszania upadłości jako przedsiębiorcy. Jest to korzystne rozwiązania bowiem do tej pory przedsiębiorca musiał mieć majątek, który pozwalał na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. Jeśli nie posiadał żadnych środków ogłoszenie upadłości nie było możliwe. Przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą w sytuacji, kiedy nie będzie posiadał wystarczających środków na ogłoszenie upadłości jako przedsiębiorca, może skorzystać z „furtki” jaką dają mu zmiany w przepisach. Wystarczy wyrejestrować działalności z CEiDG, a następnie złożyć wniosek o upadłość jako konsument.
Czy każdy dług można umorzyć?
Otóż nie każde zobowiązanie dłużnika będzie mogło zostać umorzone. Nie ma możliwości umorzenia zobowiązania alimentacyjnego, należności wynikających z konieczności naprawienia szkody powstałej w wyniku przestępstwa lub wykroczenia, czy renty odszkodowawczej.
Jak wygląda sytuacja małżonka upadłego dłużnika?
Z chwilą ogłoszenie upadłości jednego z małżonków, powstaje pomiędzy nimi automatycznie stan rozdzielności majątkowej. Należy mieć na uwadze, że majątek wspólny wchodzi wówczas do masy upadłościowej. Nic jednak straconego, bowiem małżonek upadłego może dochodzić należności z tytułu udziału w majątku wspólnym, zgłaszając te wierzytelności sędziemu komisarzowi.
Darowizna poczyniona przez upadłego.
Sąd zwykle bada czy na rok przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnik nie przeniósł całości lub części majątku na osoby ze swojej rodziny. Taka umowa może zostać podważona. Bezskuteczne w stosunku do masy upadłości będą również dokonane w tym terminie takie czynności prawne jak umowa darowizny czy umowa sprzedaży.
Jak wygląda postępowanie upadłościowe?
Dłużnik składa wniosek o ogłoszenie upadłości. Następnie sąd upadłościowy wyznacza rozprawę na której wysłuchuje dłużnika, wierzycieli oraz syndyka. Na tej podstawie wydaje ogłoszenie o upadłości konsumenckiej i wyznacza syndyka oraz sędziego komisarza do prowadzenia postępowania. Sąd może też oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości. Dłużnik może odwołać się od takiego postanowienia sądu wnosząc zażalenie.
Od 24 marca 2020 r. jest możliwe przeprowadzenie postępowania uproszczonego. Oznacza to, że sąd podejmuje decyzje o ogłoszeniu upadłości, a następnie ustala plan spłaty albo umarza zobowiązanie bez ustalania planu spłaty. W związku z tym, że sąd może wydłużyć plan spłaty do 7 lat, przekonanie sądu do wersji, która będzie dla upadłego najkorzystniejsza, jest najtrudniejsze.
Co z majątkiem dłużnika?
Po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej nadzór nad majątkiem upadłego zaczyna sprawować syndyk. Jego zadaniem jest likwidacja nieruchomości np. domu czy mieszkania oraz ruchomości np. samochodu. Należy pamiętać, że wynagrodzenie za pracę upadłego podlega częściowemu zajęciu. Osoba w stosunku, do której ogłoszono upadłość, traci możliwość korzystania ze swojego majątku i dysponowania nim. Zadaniem syndyka jest między innymi sprzedaż mieszkania czy domu należącego do upadłego. Syndyk po sprzedaży mieszkania przekaże upadłemu środki, które pozwolą mu na wynajem nowego lokum. Dłużnik sam może kupować produkty niezbędne do życia takie jak żywność, środki czystości, czy ubrania.
Spłata długów upadłego.
Kiedy syndyk sprzeda już cały majątek upadłego, ustalany jest plan spłaty zadłużenia. Plan ten ustala sąd przy udziale wierzycieli. Sąd bierze przy tym pod uwagę sytuację dłużnika. Jego możliwości zarobkowe oraz konieczność utrzymania siebie i rodziny.
Reasumując zmiany w upadłości konsumenckiej przynoszą pewne korzyści zarówno dla konsumentów jak i wierzycieli. Upadłość będzie można uzyskać niemalże automatycznie. Jednak sama forma umorzenia długów będzie mniej korzystna, bowiem dłużnik będzie musiał sobie na nią najpierw zapracować realizując wieloletnie plany spłaty. Warto zatem dokładnie przemyśleć swoją decyzję, bowiem nie każdy pozbędzie się swoich długów w całości.
Katarzyna Wajs adwokat | Kancelaria adwokacka z Poznania