Z chwilą zawarcia małżeństwa z mocy prawa pomiędzy małżonkami powstaje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Obejmuje on przede wszystkim przedmioty nabyte przez oboje małżonków lub jednego z nich w trakcie trwania małżeństwa. Każdy z małżonków posiada również swój majątek osobisty w skład, którego wchodzą przedmioty nabyte przed ślubem.
Co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?
Zgodnie z Kodeksem rodzinnym w skład majątku wspólnego małżonków wchodzi pobrane wynagrodzenie za pracę. Ponadto dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków. Dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków – na przykład czynsz z wynajmu mieszkania.
Środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego. Jak również kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie.
Co zatem wchodzi w skład majątku osobistego?
W skład majątku osobistego każdego z małżonków wchodzą przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa. Ponadto przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę. Do majątku wspólnego nie wchodzą przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków. Prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie np. alimenty. Świadczenia uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia. Jak również świadczenia z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Ponadto przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków. Prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy. Przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego. Chodzi tu o taką sytuację, kiedy jeden z małżonków sprzedaje mieszkanie należące do swojego majątku osobistego. Następnie za pieniądze uzyskane ze sprzedaży kupuje inne mieszkanie w czasie trwania małżeństwa. Nowo nabyte mieszkanie nadal stanowi jego majątek osobisty.
Kiedy można przeprowadzić podział majątku?
Podział majątku jest możliwy tylko wówczas, gdy pomiędzy stronami ustała wspólność majątkowa małżeńska. Dzieje się tak najczęściej po rozwodzie. Orzeczenie rozwodu nie jest jednak jedynym sposobem na ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej. Może do niej dojść również w trakcie trwania małżeństwa. Strony mogą podpisać umowę o wyłączenie wspólności ustawowej – w formie aktu notarialnego. Wspólność małżeńska może zostać również zniesiona orzeczeniem sądu wydanym w trakcie trwania postępowania sądowego.
Kiedy już pomiędzy małżonkami nie ma wspólności ustawowej małżeńskiej, podział majątku może być dokonany w dwóch formach. Jeśli małżonkowie są zgodni co do sposobu podziału i składników wchodzących w skład majątku wspólnego – w formie umowy. Kiedy nie ma porozumienia pozostaje jedynie droga postępowania sądowego.
Podział majątku – w formie umowy
Jak już wspomniano powyżej podział majątku wspólnego w formie umowy może dojść do skutku tylko jeśli strony są zgodne co do przedmiotów jakie wchodzą w skład majątku wspólnego oraz ich wartości. Zgadzają się również w zakresie sposobu ich podziału pomiędzy sobą. Należy jednak pamiętać, że jeżeli w skład majątku wspólnego małżonków wchodzi nieruchomość, to umowa musi zostać zawarta w formie atu notarialnego. Jest to zdecydowanie najszybsze i najwygodniejsze rozwiązanie. Wiąże się jednak z koniecznością uiszczenia opłat notarialnych.
Podział majątku – postępowanie sądowe
Postępowanie sądowe toczy co do zasady wówczas, gdy pomiędzy małżonkami nie ma porozumienia co do składników wchodzących w skład majątku wspólnego, ich wartości, a także sposobu ich podziału. Nie jest to jednak reguła. Jeśli małżonkowie są zgodni również mogą dokonać podziału majątku przez sąd. Różnica pomiędzy tymi postępowaniami – oprócz szybkości – jest taka, że inne są opłaty od wniosku. Jeśli strony do wniosku o podział majątku załączą projekt ugody, opłata od wniosku wynosi 300 zł. W przypadku wniosku złożonego przez małżonków, którzy nie są skłonni się porozumieć, opłata od wniosku wynosi 1.000 zł.
Brak porozumienia – dlaczego postępowanie sądowe tak długo trwa?
Podczas postępowania o podział majątku wspólnego sąd musi ustalić kilka istotnych kwestii. Po pierwsze jakie przedmioty wchodzą w skład majątku wspólnego. Następnie ustala wartość poszczególnych składników majątku – jeśli strony nie są co do tego zgodne. Sąd nie może o tym zadecydować sam. Dlatego powołuje biegłych, którzy wyliczają wartość poszczególnych składników majątku. Już samo sporządzenie opinii może trwać nawet kilka miesięcy. Najczęściej jest tak, że jedna ze stron nie zgadza się z wyliczeniami biegłego i składa zastrzeżenia do opinii. To właśnie ta część postępowania powoduje największą zwłokę w rozpoznaniu sprawy. Jeśli, żadna ze stron nie chce na wyłączną własność danego składnika majątku sąd może ustalić jej sprzedaż. Co również jest czasochłonne. Ponadto niekorzystne dla stron, bowiem sprzedaż odbywa się zgodnie z przepisami o egzekucji. Tym samym uzyskana cena ze sprzedaży jest zdecydowanie niższa niż kwota, którą można by uzyskać sprzedając dany składnik na wolnym rynku.
Podział majątku w wyroku rozwodowym. Czy jest możliwy?
Sąd w wyroku rozwodowym może dokonać podziału majątku. Nie jest to jednak regułą. Sąd dokona podziału tylko jeśli jest możliwość przeprowadzenia go w stosunkowo krótkim czasie. Ma to miejsce najczęściej, gdy małżonkowie są zgodni co sposobu podziału oraz nie ma pomiędzy nimi sporu co do elementów jakie wchodzą w jego skład. W pozostałych przypadkach podział majątku jest dokonywany w odrębnym postępowaniu.