Co do zasady udziały małżonków w majątku wspólnym są równe. Po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej przyjmuje się, że każdemu z małżonków przysługuje 1/2 udziału w majątku. Często zdarzają się jednak sytuacje, kiedy jeden z małżonków w większym stopniu przyczynił się do budowania majątku wspólnego, na przykład uzyskiwał dużo wyższe zarobki niż drugi małżonek. Wówczas równy podział dorobku wydaje się być bardzo niesprawiedliwy i budzi wiele emocji.
Czy można zatem w inny sposób podzielić majątek, tak by odpowiednio uwzględnić starania stron w jego budowaniu?
Odpowiedz jest twierdząca. Należy zdawać sobie jednak sprawę z tego, że nie jest to takie proste. Kodeks rodzinny i opiekuńczy wskazuje, że ustalenie nierównych udziałów jest możliwe, jeśli zostaną spełnione łącznie dwie przesłanki: zachodzą „ważne powody” oraz różny stopień przyczyniania się małżonków do powstania majątku wspólnego.
Co to są ważne powody?
Ustawodawca nie defiluje wprost czym są ważne powody. Odpowiedzi należy zatem szukać w orzeczeniach sądu. Za ważne powody uznaje się takie zachowanie małżonka, które powoduje, że zgromadzony przez małżonków majątek wspólny jest mniejszy niż majątek jaki mógłby powstać, gdyby postępował on właściwie. Chodzi tutaj o takie zachowanie małżonka, który ma możliwości zarobkowe i zdrowotne do tego by zwiększać majątek wspólny, lecz tego nie robi. Jaskrawym przykładem będzie sytuacja, gdy jeden z małżonków pracuje i osiąga wysokie dochody, drugi zaś, pomimo że ma ku temu możliwości – wykształcenie, dobre zdrowie – nie podejmuje zatrudnienia, przez co w żaden sposób nie przyczynia się do zapewnienia stabilnej sytuacji finansowej rodzinie. Co więcej, trwoni majątek wspólny. Na przykład podejmuje działalność gospodarczą, co do której z góry wiadomo, że przyniesie wyłącznie straty. Ponadto może trwonić majątek na hazard, alkohol, narkotyki, zaniedbując przy tym rodzinę. Sąd Najwyższy w jednym z wyroków podkreślił, że ważne powody to całokształt okoliczności faktycznych, które wskazują, że ustalenie nierównych udziałów będzie słuszne ze względów moralnych i etycznych.
Różny stopień przyczyniania się małżonków do powstania majątku wspólnego.
Przesłanka ta odnosi się głównie do wartości ekonomicznej wkładu każdego z małżonków w zgromadzenie lub powiększenie majątku wspólnego. Sąd oceniając przyczynianie się każdego z nich do powstania majątku wspólnego uwzględnia również nakłady osobistej pracy dla dobra rodziny. Chodzi tu głównie o osobiste starania w wychowanie dzieci oraz pracę we wspólnym gospodarstwie domowym. Sąd docenia pracę osób, które nie pracują zarobkowo bowiem poświeciły swoją karierę zawodową dla dobra rodziny. Tym samym nie zawsze wyższe zarobki będą gwarantować przyczynienie się do budowania majątku wspólnego w wyższym stopniu.
Wymogi formalne postępowania.
Wniosek o ustalenie nierównych udziałów w majątku należy złożyć w toku sprawy o podział majątku, ale nie później niż do zakończenia sprawy przez Sąd I instancji. Najbezpieczniej jest złożyć taki wniosek w piśmie inicjującym postępowanie o podział majątku. Jest to niezwykle istotne bowiem Sąd sam z siebie nie będzie się tym zajmował, a bez żądania żadnej ze stron Sąd przyjmie, że udziały małżonków w majątku wspólnym są równe.
Nierówne udziały mogą zostać ustalone tylko co do całości majątku. Nie ma możliwości ustalania nierównych udziałów tylko co do niektórych składników wchodzących w skład majątku wspólnego.
Ciężar udowodnienia istnienia powyższych przesłanek ciąży na stronie, która domaga się ustalenia nierównych udziałów. Strona ta musi udowodnić, że jej twierdzenia są prawdziwe. Jeśli sąd dojdzie do wniosku, że przedstawione w postępowaniu dowody nie są wystarczające, przyjmie równość udziałów.
Warto zatem wcześniej skonsultować sprawę z adwokatem, który obiektywnie oceni wartość dowodów jakie posiadasz, a także wskaże najlepszy dla Ciebie sposób działania.
Katarzyna Wajs adwokat z Poznania